Juba I
Juba I (oko 85—46. pre Hrista) je bio kralj Numidije od 60. pre Hrista do 46. pre Hrista. Bio je ljut na Cezara, koji ga je počupao za bradu i to je bio jedan od razloga zašto je podržavao Pompejeve pristaše za vreme Cezarovoga građanskoga rata. Uspeo je da pobedi u bici na Bagradi Gaja Skribonija Kuriona i uništi mu gotovo celu vojsku osvetivši mu se jer je kao narodni tribun tražio da Rim anektira Numidiju. Nakon poraza u bici kod Farsala 48. pre Hrista u Afriku su došle vodeće Pompejeve pristaše Katon Mlađi, Metel Scipion, Tit Labijen, Pompej Mlađi i Marko Petrej. Juba im je pružao značajnu vojnu pomoć, ali zauzvrat je bio arogantan pokazujući se kao superiorniji i nadređeni. Nakon poraza Pompejevih snaga u bici kod Tapsa 46. pre Hrista pobegao je u Numidiju, ali pošto više nije uživao podršku ubio se zajedno sa Markom Petrejem.
Porodica i rani život[]
Sin je i naslednik numidijskoga kralja Hijempsala II. Otac je Jube II, kralja Numidije i kasnije Mauritanije. Jubin otac Hijempsal bio je svrgnut sa trona, a na tron ga je po nalogu Sule vratio Pompej. Hijempsal je postao Pompejev saveznik. Zavadio se sa Cezarom oko 63. pre Hrista. Cezar je tada kao pretor branio mladoga plemića Masintu, koji je pokušavao da ostvari nezavisnost od Hijempsala.[1][2] Hijempsal je u Rim poslao Jubu I da ga zastupa, a rasprava po tom pitanju je postala tako žestoka da je Cezar zgrabio i povukao Jubu za bradu.[3][4] Spor se okončao u korist Jube, ali Cezar je Masintu onda sakrivao dugo vremena u svojoj kući.[5]
Postaje kralj Numidije[]
Kada mu je umro otac Juba I je 60. pre Hrista nasledio ne samo Numidiju, nego je vladao i plemenima Getulije u unutrašnjosti.[6] Gaj Skribonije Kurion je 50. pre Hrista kao narodni tribun predlagao da se Jubina kraljevina anektira Rimu i zbog toga je Juba bio posebno ogorčen na njega.[7][8] Juba je tada bio još više ogorčen na Cezara kao Kurionova saveznika. Juba je na početku Cezarovoga građanskoga rata bio izraziti Pompejev saveznik.
Juba kreće sa vojskom protiv Kuriona[]
Cezar je avgusta 49. pre Hrista poslao Gaja Skribonija Kuriona da preotme Afriku od republikanaca. Pompejevom vojskom u Africi komandovao je Publije Atije Var, a Varov saveznik bio je Juba I. Kurion se sa dve legije je iskrcao u Africi.[9] Juba je bio spreman da se osveti Kurionu, pa je na vesti o njegovom dolasku poveo vojsku protiv Kuriona i van Numidije. Međutim nije stigao da pomogne Varu, koga je Kurion pobedio u prvoj većoj bici i naterao da potraži spas iza zidina Utike.[10] Kada je Kurion čuo da dolazi Jubina vojska odustao je od opsade Utike, povukao se u Kornelijev logor i zatražio da mu sa Sicilije pošalju dve legije, koje je tu ostavio.[11] Juba je odlučio da ne napadne Kuriona sa celom vojskom jer se bojao da bi Kurion mogao da pobegne sa vojskom iz Afrike i na taj način ga liši zadovoljstva osvete.[12]
Jubin denarijus
Pobeda na reci Bagradi[]
Juba je smislio obnmanu da Gaj Skribonije Kurion ne bi napustio Afriku i tako njega lišio osvete.[13] Juba je raširio lažne vesti da je zbog pobune morao da se vrati sa većinom vojske u svoju kraljevinu, a da je kraj reke Bagrade ostavio nešto malo vojske pod zapovedništvom Subure.[14][15] Kurion je poverovao tim vestima, pa je odlučio da se upusti u bitku.[16] Nije znao da se glavnina numidijske vojske pod Jubinim zapovedništvom nalazi na samo 6 milja od Subure.[17] Kurion je na reci Bagradi napao numidijsku prethodnicu pod Suburinim zapovedništvom i nakon pobede krenuo je da ih proganja ulećući na taj način u Jubinu zamku.[18][19] Kurion je otkrio grešku kad je već bilo prekasno, kada je njegova mala vojska bila potpuno okružena izuzetno velikom numidijskom konjicom. U bici je poginuo Kurion i gotovo cela rimska pešadija.[20][21][22]
Pobija Kurionovu vojsku pred Utikom[]
Jedan manji deo konjice uspeo je da se povuče do rimskoga logora.[23] Samo je manji deo vojske uspeo da se ukrca na brodove i umakne do Sicilije. Deo Kurionove vojnika i centuriona predao se Publiju Atiju Varu u Utici uz uslov da ih poštedi.[24] Međutim Juba I je Kurionovu vojsku u Utici smatrao ratnim plenom, koji pripada njemu kao pobedniku, pa ih je onda pobio. [25][26] Var se žalio na Jubin postupak, ali nije se usudio da se s njim svađa zbog toga. Zbog velikih zasluga u ratu protiv Cezarove vojske Pompejev senat je Jubu imenovao za kralja, a Cezar je s druge strane Jubu proglasio državnim neprijateljem.[27] Cezar je umesto Jube Numidiju nudio krljevima Bohu i Bogudu.[28] Međutim Juba je nstavio da vlada Numidijom sve do 46. pre Hrista.
Juba se osilio zbog vojne moći[]
Nakon poraza u bici kod Farsala 48. pre Hrista u Afriku su došle vodeće Pompejeve pristaše Katon Mlađi, Metel Scipion, Tit Labijen, Pompej Mlađi i Marko Petrej.[29] Publije Atije Var i Metel Scipion su se svađali i svaki od njih se ulagivao Jubi I, koji je zbog svoje vojne moći bio arogantan.[30] Kada je došao Katon Mlađi Juba I je za vreme prvoga razgovora bio toliko drzak da je svoju stolicu postavio između Metela Scipiona i Katona, ali Katon je onda premestio stolicu da bi Metel bio u sredini.[31] Katon Mlađi je sprečio da se Metel i Var prema Jubi ponašaju kao prema nadređenome. Cezar je naveliko širio propagandu da se rimski senatori sramno ponašaju dozvoljavajući sebi da služe stranoga kralja.[32] Tvrdio je da Metel Scipion navodno nije smeo ni da nosi purpurnu odoru glavnokomandujućega, da ne bi uvredio Jubu. [33][34] Juba je rimskim snagama dao 120 slonova i veliku konjicu.
Boh i Sitije napadaju Numidiju[]
Cezar se iskrcao u severnoj Africi decembra 47. pre Hrista. Tokom januara 46. pre Hrista uspostavio je bazu kraj Ruspine ( u današnjem Tunisu).[35] Nakon poraza u bici kod Ruspine Cezar se povukao u utvrđeni logor. Juba I je saznao za Cezarove nevolje i odmah je krenuo sa velikom vojskom sa ciljem da ga na vreme dokrajči.[36] Međutim Publije Sitije i kralj Bogud saznali su da je Juba napustio kraljevinu, pa su napali Numidiju i počeli da opsedaju bogati grad Cirt.[37] Nakon osvajanja Cirta osvojili su i nekoliko getulijskih gradova. Iako je tada skoro došao do Metela Scipiona Juba je morao da se vraća da bi obranio svoju kraljevinu.[38] Metelu Scipionu je ostavio samo 30 slonova. Ne zna se ništa o Jubinim operacijama protiv Sitija.
Bitka kod Tapsa[]
Nedugo kasnije Metel Scipion je pred bitku kod Tapsa 46. pre Hrista tražio pomoć od Jube, koji je onda ostavio Suburu sa zadatkom da se bori protiv Publija Sitija.[39] Juba je sa tri legije, 800 konjanika, numidijskom konjicom, 30 slonova i lakom pešadijom krenuo da pomogne Scipionu pred odlučujuću bitku sa Cezarom.[40] Međutim Jubina vojska nije bila od velike pomoći republikancima. Ubrzo nakon Jubinoga dolaska došlo je do konjičke bitke, u kojoj je iako brojnija poražena numidijska konjica. U toj bici Juba i Tit Labijen umalo nisu zarobljeni.[41] Jubu je napustilo mnogo Getulijana privučeno raznim Cezarovim obećanjima.[42] Getulijani su nakon toga digli ustanak nastojeći da se odvoje od Numidije, a Juba je morao da odvoji 6 kohorti i pošalje u rat protiv njih.[43] U bici kod Tapsa Metel Scipion i Juba su se najviše pouzdavali u slonove, a kada su oni najureni ubrzo se raspala cela linija i usledio je beg.
Beg sa Petrejem i zajednička smrt[]
Nakon poraza u bici kod Tapsa Juba I pobegao je zajedno sa Markom Petrejem.[44] Zajedno su putovali do prestolnice Numidije, ali kada je stanovništvo čulo za njihov poraz nije ih pustilo u grad.[45] Građani Numidije su tražili od Cezara da mu se predaju, a Juba i Petrej su sa omanjom pratnjom pobegli u manje sedište.[46] Međutim kako više Jubu nigde nisu primali odlučio je zajedno sa Petrejem da se jedan protiv drugoga bore u dvoboju do smrti.[47] Prema Cezaru Juba je uspeo da ubije Petreja, a onda je svom slugi naredio da ga ubije.[48] Međutim postoje različite verzije ko je koga ubio u tom dvoboju, ali verovatnije je da je Petrej ubio Jubu, a da je onda sluga njega ubio.[49]
Literatura[]
- Kasije Dion
- Cezar Afrički rat
- Svetonije
- Gaj SvetonijeTrankvil, Dvanaest rimskih careva, prevod Nikole Šopa, Dereta, Beograd 2001
- Apijan, Građanski ratovi
- Plutarh Katon Mlađi
- Gaj Julije Cezar, Galski rat, Građanski rat, prevod dr. Ahmed Tuzlić, Matica srpska
- Goldsworthy, Adrian Caesar: Life of a Colossus, Yale University Press (2006), ISBN 0-300-12048-6
Reference[]
- ↑ Svetonije Cezar 71
- ↑ Goldsworthy str. 121
- ↑ Svetonije Cezar 71
- ↑ Goldsworthy str. 121
- ↑ Svetonije Cezar 71
- ↑ Cezar Afrički rat 56
- ↑ Kasije Dion 41.41
- ↑ Cezar Građanski rat 2.25
- ↑ Apijan Građanski ratovi 2.44
- ↑ Apijan Građanski ratovi 2.34-2.36
- ↑ Cezar Građanski rat 2.37
- ↑ Kasije Dion 41.41
- ↑ Kasije Dion 41.42
- ↑ Cezar Građanski rat 2.38
- ↑ Apijan Građanski ratovi 2.45
- ↑ Cezar Građanski rat 2.38
- ↑ Cezar Građanski rat 2.38
- ↑ Kasije Dion 41.42
- ↑ Cezar Građanski rat 2.39-40
- ↑ Kasije Dion 41.42
- ↑ Apijan Građanski ratovi 2.45
- ↑ Apijan Građanski ratovi 2.42
- ↑ Apijan Građanski ratovi 2.43
- ↑ Kasije Dion 41.42
- ↑ Kasije Dion 41.42
- ↑ Cezar Građanski rat 2.44
- ↑ Kasije Dion 41.42
- ↑ Kasije Dion 41.42
- ↑ Kasije Dion 42.13
- ↑ Plutarh Katon Mlađi 57
- ↑ Plutarh Katon Mlađi 57
- ↑ Goldsworthy str. 459
- ↑ Cezar Afrički rat 57
- ↑ Goldsworthy str. 459
- ↑ Cezar Afrički rat 6
- ↑ Cezar Afrički rat 25
- ↑ Cezar Afrički rat 25
- ↑ Cezar Afrički rat 25
- ↑ Cezar Afrički rat 48
- ↑ Cezar Afrički rat 48
- ↑ Cezar Afrički rat 52
- ↑ Cezar Afrički rat 55
- ↑ Cezar Afrički rat 55
- ↑ Cezar Afrički rat 91
- ↑ Cezar Afrički rat 91
- ↑ Cezar Afrički rat 91-92
- ↑ Cezar Afrički rat 94
- ↑ Cezar Afrički rat 91
- ↑ Goldsworthy str. 466